EPILEPSIA

Epilepsia krisi epileptikoak edo konbultsioak nozitzeagatik nabarmentzen den gaixotasun kronikoa da.

Krisi epileptiko bat sufritzen duten pertsona guztiak ez dute zertan epilepsia diagnostikaturik eduki. Gutxienez bi krisialditik gora eduki dituztenak hartzen dira epileptikotzat.
Garunaren funtzionamendua normala denean, kinada elektrikoak neurona despolarizatzen du eta ioi positiboak zelulara sartzen dira. Honen ondorioz, neurotransmisore desberdinen jariapena ematen da sinapsi gunera. Hauek beste neuronen hartzaileak estimulatuko dituzte, nerbio kinada garraiatuz.

Krisi epileptiko bat garuneko jarduera elektriko ezohiko batek gorputzean aldaketa ez boluntarioak sortzen dituenean gertatzen da, hau da, garuneko zenbait neurona berez despolarizatzen dira, estimulu beharrik gabe: giharren mugimendu ez boluntarioa, gorputzaren funtzioen aldaketa, jarreran eta adi egoteko ahalmenean aldaketak... Krisi bat segundo batzuetatik hainbat minuturaino luza daiteke. 20 krisi epileptiko motatik gora daude.

Pertsona batek krisialdi epileptiko batean ager ditzakeen sintomak aldatu egiten dira alterazio elektrikoa eman den garunaren tokiaren arabera.

* Krisi toniko/kloniko bat (grand mal edo gaitz handia ere deitua) duen pertsona batek oihu egin dezake, zentzua galdu eta lurrera erori, zurrun jarri eta muskuluetan espasmoak eduki. Bertan garuneko gune guztiak afektatzen dira. Lehengo fasean muskuluak uzkurtzen dira espasmoak agertuz. Bigarren fase batean erlaxatu egiten dira eta epilepsia atakea agertzen da.

* Ausentzi krisi baten (petit mal edo gaitz txikia deiturikoa) manifestazio bakarra begi kliskatze azkar bat edo segundo batzuetan ikusmena galtzea da. Haurtzaroan nahiko ohikoa izaten da. Hemen ere garuneko gune guztiak daude afektatuta.

* Beste krisi mota bat krisi partzial konplexua delakoa da, non gaixoak zorabiatu itxura izan dezake eta ezingo luke ez galderei ez aginduei erantzun. Pertsona batzuek hain krisi ahulak izaten dituzte, ezen askotan besteek ez dute igarri ere egiten. Kasu honetan garunaren gune bat bakarrik dago afektatuta, arraroagoa da.

Status epilepticus epilepsiarekin erlazionatutako asaldura bat da. Bertan atake epilepiko jarraiak gertatzen dira, behin eta berriz errepikatzen direnak. Gaixoa hortik atera ezean, hil egingo da.
ERAGILEAK
Epilepsiak hainbat arrazoi izan ditzake; kasu batzuetan garuneko lesioengatik gertatzen da (traumatismoak, tumoreak...) baina beste kasu askotan ez dago inongo lesiorik, predisposizio genetiko bat soilik.

Gizentasuna gaixotasunik garrantzitsuenetako bat da, eta azken hamarraldi hauetan gehien hazi direnetako bat.

Hipertentsioa, kolesterola, bihotzeko eta giharretako gaixotasunak edo lo-aldaketak bezalako eragozpen fisikoak ekarri ohi ditu. Gainera, edertasuna argaltasunean datzan garai honetan (gehiegizkoa batzuetan), norberaren estimuak arazoak sor ditzake, eta horiek, nerbio-jatorrizko eragozpen handi bihur daitezke: depresioa, anorexia eta bulimia, adibidez.

Gizentasunaren jatorria genetikoa izan ohi da, baina sistema endokrinoko gaixotasun eta arazo emozionalen ondorioz ere gerta daiteke (pertsona askok bakardadea edo maitasun-eza orekatzearren jaten dute). Hala ere, garatutako gizarteetan nagusitu den bizimodu sedentarioaren ondorio da nagusiki, aurrez egindako janaria eta fast-food dela eta, gantz eta kolesterol ugariko dietekin batera.

Presaka edo zutik jateak, janari-kontsumoa areagotzen duen larritasuna sortarazten du. Faktore hauek guztiek zenbait herrialdetako biztanleriaren herenak eragozpen hori sufritzea eragin dute, Estatu Batuetan, adibidez.

BITAMINA GURETZAT BEHARREZKOA

Bitaminak organismo bizidunetan zenbait erreakzio metaboliko gerta daitezen behar beharrezkoak diren sustantzia organikoak dira. Oso kopuru txikiak behar izaten diren arren, giza gorputzak sintetizatu ezin dituenez, ezinbesteko mantenugaiak dira, hau da, behar beharrezkoa da elikagaien bidez sustantzia hauek jasotzea osasuntsu egoteko.

Gorputzean funtzio erregulatzailea betetzen dute bitaminek entzimen kofaktore lana eginez, koentzima gisa edotalde prostetiko gisa. Honela, bizidunen oinarrizko funtzioetan parte hartzen dute, metabolismoan, mineralen orekan, eta egitura eta ehunen kontserbazioan esaterako. Ez diote energiarik ematen organismoari eta egitura funtziorik ere eztute betetzen.

Bitaminen eskasiak abitaminosi izeneko gaixotasun larriak eragin ditzake. Bestalde, zenbait bitamina behar baino gehiago hartzeak ere ondorio txarrak dakartza, hiperbitaminosia eraginez.

1913an Casimir Funk poloniarrak bitaminak deskribatu zituen lehen aldiz.

Arrisku taldeak A gripearen kontrako txertoak jasotzen hasi dira

Gaurtik aurrera arrisku taldeetan dauden 11,5 milioi pertsonek jaso dezakete txerto hau.

Arrisku egoeran dauden taldeei gomendio berezia egin zaie txerto hau hartzeko.
Lehendabiziko egunean herritarrek egin dioten harreraren erakusle, Donostiako Amarako osasun zentroan gaur txanda guztiak hartuta zeudela goizeko hamarretatik arratsaldeko lauak arte, aipatu iturriek azaldu dutenez. Hurbildu diren gehienak adinekoak omen ziren.
Osakidetzaren arabera, profil ezberdinetako profesionalek jarriko dituzte txertoak. Hori horrela, arrisku talde guztiei txertoa jarriko dizkiete erizainek, eta umeei, ordea, pediatriako-erizainek.
463000 dosi
Rafael Bengoa Osasun sailburuaren hitzetan txertaketa kanpaina arrisku taldeei zuzenduta dago; guztira 463000 pertsona dira.
Bengoak arriskuan dauden taldeak lehenbailehen txertatzera animatu ditu, A gripearen aurka ekintzarik "seguruena" delako.
Gaur egun, Osasun sailak pandemiaren aurkako Kontingentzia Planaren 3. maila mantentzen du aktibatuta (erdi maila), batez beste 100.000 biztanleko 500-550 kasu zenbatu baitira. Beste neurri batzuen artean, Osakidetzak biztanleriaren % 40rentzako txertoak dauzka eta erreserba %60 txertatzeko heltzen da. Honen zergatia, beste arrazoien artean, hau da: 10 urtetik gorako pertsonek txertoaren dosi bakarra behar izango dutela egiaztatu da; aldiz, 10 urtetik beherakoek errefortzuko bigarren dosi bat behar izango dute.

HIESA

Globulu horiek dira gorputzean infekzioa dagoenean organismoko defentsak (inmunitate-sistema) martxan jartzen dituztenak. HTLV-III birusak globulu zuri asko dituzten fluidoak ukitu behar ditu eta birusa ahula denez, behin eta berriz ukitu beharko ditu inor kutsatuko badu. Globulu zuri gehienak semenean eta odolean daude; malkoetan eta txistuan ere badaude baina kontzentrazio txikian. Malko edo txistuaren bidez kutsatutako kasurik ez da egundo detektatu. Birusaren transmisioa sexu-harremanen bidez edo kutsatutako odolarekin kontaktuan jartzean (xiringak konpartituz, odola edo odol-eratorrien transfusioak eginez, amaren odola fetuarenarekin kontaktuan jarriz, etab.) gertatzen da. Birusa hartu eta zortzigarren astea bitartean organismoak antigorputzak sortarazten ditu; seropositibo batzuei, antigorputzak dituztenei, gaitza garatu egiten zaie.
HIESa duten gaixoen defentsa-sistema hondatu ahala, infekzio kronikoak izateko arriskua areagotu egiten da; pneumonia, toxoplasmosia eta Kaposiren sarkoma dira ezagunenak. Infekzio hauetaz gain, hiesdunak izaten dituen sintomak honakoak dira: hiruren bat hilabetez 38 ºC-tik gorako sukarra, argaltzea, linfadenopatia, beherakoa, anemia, nekea, etab.
Sexuaren edo odolaren bidez kutsatzen da batik bat. Beraz, birus honen aurka hartu beharreko bi neurriak preserbatiboak erabiltzea eta oinarrian odola duten produktuak kontrolatzea lirateke.
Hasieran homosexualak, drogazaleak eta hemofilikoak ziren arrisku-talde nagusiak; gaur egun, ordea, kutsatuen eremua askoz zabalagoa da; HIES gaitzak jotako pertsonekin sexu-harremanak izan dituzten heterosexualak, odol-transfusioetan kutsatuak eta HIESak jota dauden emakume haurdunen seme-alabak hain zuzen. Eta gaitzak jotako pertsonen kopurua handituz doa: 1990.eko hamarkadaren erdialdera 1.000.000 hiesdun baino gehiago zegoen munduan.
Infekzioa moteltzen duten sendagaiak aurkitu dira, baina HIESaren aurkako txertoa aurkitzea da XX. mendeko medikuntzaren erronketako bat.

LOAREN GAIXOTASUNA.AFRIKAN NOLA SALBATU?

Loaren gaixotasuna Afrika Saharako hegoalderi eraso dio. Osasunerako Mundu-Erakundeak 25.000 kasu iragarri ditu urteko eta 200 kutsadura-foku ere bai 36 herrialdetan.
Tripanosomoa da gaixotasunaren sortzailea.Tse-tse eulia da kaltetuetako pertsonaren odola zurgatu duena. Infekzio-egoerara heldu baino lehen, 15-30 egun irauten ditu.
Berez loaren gaixotasunak bi dira:kronikoa, eta bestea larria.
Erasotako pertsonak gripearen sintoma berdinak ageri ditu, horrekin batera mugimendu kontrolaezinak izaten ditu.Gaixotasunak maila larrietan bihotza hartzen du eta aste batzuetan heriotzarainoko bilakaera izaten du.

BIHOTZEKO GAIXOTASUNAK

Bihotzeko gaixotasun zehatzen agerpenean gehienetan egoera fisikoak eta zenbait ohiturak (mugimendu gutxi, tabakoa, alkohola, dieta desegokia...) zerikusi handia dute, aspektu psikologikoei eta izaera ezaugarriei lotuta doazelarik.

Gaixotasun hauek dira Espainiako Estatuan izandako heriotza gehienen arrazoia, sarritan miokardioko infartuak eragiten baitituzte, eta batzuetan garuneko infartuak eta isuriak ere gerta daitezke. Patologia horiek emakumezkoei baino lau aldiz gehiago eragiten diete gizonezkoei.

Estresak, tabakoak, gizentasunak, hipertentsioak, kolesterolak eta alkoholak (neurri handian edanda) bihotzekoa jasateko aukerak areagotzen ditu. Badaude zenbait faktore psikosozial, bihotzekoa izateko arriskua handitzen dutenak.

Bost milioi pertsonek hipertentsioa sufritzen dute Estatu espaniarran, erdiek bakarrik dakiten arren. Ez da gaixotasuna, baina bihotzeko, garuneko eta giltzurruneko gaixotasunak izateko aukera areagotzen du. Odol-presio normala baino altuagoa izatea da eta horrek bihotzak eta zirkulazio-sistemak ahalegin handiagoa egitea ekartzen du.

50 urtetik beherako gizonen artean izaten da batez ere, adin horretatik gora bi sexuetan duen eragina berdintzen baita. Bere agerpenean herentziak eta ohitura kaltegarriek eragiten dute (elikadura desegokia, gatz gehiegi hartzea, alkohola neurri handian edatea, tabakoa). Hala ere, espezialistek pertsona estresatu, zalantzati edo mehatxatutako pertsonetan maizago gertatzen dela adierazi dute.

BULARREKO MINBIZIA

"The Lancet" medikuntza aldizkariak polemika bizia eragin du mundu zabalean, Suedia, Eskozia, Kanada eta Estatu Batuetan bularreko minbizia antzemateko programen oinarri gisa erabiltzen diren txostenak aztertu dituzten bi aditu daniarren ikerketa argitaratzean

Ikerketa horretan zientzilari daniarrek ateratzen duten ondorioaren arabera, errutinazko mamografiak egiteak ez du hainbeste gutxitzen bularreko minbiziagatiko hilkortasuna. Bularreko minbizia garaiz antzemateko 50 urtetik gorako milioika emakumeri (hainbat hamarkadatan zehar gizartean sentsibilizazioko lan handia egin ondoren) aldian behin errutinaz egiten zaion proba horrek balio eskasa du ikerlari daniarren iritziz. Biztanleentzat hain delikatua den gai batean horrelako baieztapen borobilak egiteak emakumeen artean kezka eta zalantzak eragiteaz gain, polemika bizia sortu du bularreko minbizia antzeman eta tratatzeko lanean diharduten zientzialari eta medikuen artean.

Horietako gehiengo handi bat, gaitza antzemateko programetako arduradunak besteak beste, ez datoz bat ikerketa horren emaitzekin eta programa hauei esker azken hamar urteotan bularreko minbiziagatiko hilkortasuna gutxitu egin dela diote. Azterketa horiei esker milaka emakumek mamografia egiten du urtero, gaitz beldurgarria hainbat lasterren antzeman ahal izateko. Ikerketa horrek zalantzaren itzal kaltegarria hedatu du osasun arloko agintariek eta hainbat erakundek -emakume taldeek bereziki- komunikazio kanpaina garestien bidez kostata ezarri duten prebentziozko jarduera horren inguruan. Ikerketaren emaitzek, logikoa denez, gai horren inguruan aurrez egin diren ikerketak berrikustea eragingo dute; ikerketa horietan oinarritzen ziren osasun arloko agintariak emakumeak proba egitera gonbidatzeko.

Izan ere, mamografia milioika emakumeri egiten zaie herrialde garatuetan, horrek dakarren kostuarekin. Gainera, ezin ahaztu probak berak emakumeei eragiten dizkien eragozpenak, eragozpen fisikoak izan ez arren; minik gabea eta arazorik gabea baita, zenbaiti sortzen dion kezkaz aparte. Mamografia egiteak zentro espezializatuetara joatea eta gestio txiki batzuk egitea eskatzen dio, normala denez, emakumeari eta baita nolabaiteko kezka sortu ere; baina eragozpenak hutsaren hurrengoak dira, proba gaixotasunaren tratamenduan eraginkorra baldin bada.

ALZHEIMER

Alzheimer-en gaixotasunaren prebentzioan laster batean urrats garrantzitsuak egin daitezke. Izan ere, Estatu Batuetako Elan Corporation enpresa
farmazeutikoaren laborategietan saguekin egindako saiakeretan, Alzheimerrenaren aurkako txertoak arrakasta izan du. Hala eta guztiz ere,
horrek ez du esan nahi gizakiekin probatzean gauza bera gertatuko denik,
baina itxaropenerako zirrikitua behintzat ireki da. "Gaitza ez du sendatuko —adierazi zuen Alzheimer Elkarteko Bill Thies-ek— baina behintzat
prebentzioan eragina izan dezake".
Alzheimerrena duten gaixoen burmuineko azala -adimenaren funtzioaren iturri nagusia- endekatu eta uzkutu egiten da eta burmuinaren erdian hutsuneak sortzen dira.

Alzheimer-en gaixotasuna adineko jendearen artean dementziazko gaitzik hedatuena da, dementzia guztien erdiak inguru Alzheimerrena izaten baitira. Uste denez, gaur egun munduan 22 milioi pertsonak Alzheimerrena dute eta —epe laburrean sendabiderik aurkitzen ez bada– 30 urtetan kopurua bikoiztu egin daiteke. Egiten ari diren ikerketa guztien arabera, munduan 65 urtetik gorakoetatik % 10ek Alzheimer-en gaixotasuna garatzen dute, eta 85 urtetik gorakoen % 47k. Euskal Herria ez da salbuespena, Alzheimer-en gaixotasunak ez duenez herrialdeen edo arrazen arteko diferentziarik egiten, hemen ere munduko batez besteko kopuruak errepikatzen direlako. Euskal Herrian Alzheimer-en gaixotasuna duten 35.000 pertsona inguru daude.

ZER DA GRIPE A?

Gizakien artean ohiko gripeen moduan transmititzen da, hau da, eztul edo doministiku eginez, adibidez. Birusa ez da txerrien okela janez transmititzen. Oraingoz ez dago kezkatzeko arrazoirik Estatuan.

Zer da A gripea?
A gripea (txerri gripe, gripe berri edo AH1N1 izenez ere ezaguna) arnasteko zailtasunak sortzen dituen gaixotasun zorrotza da eta A motako birusak sortzen du. Txerrien artean heriotza-tasa oso txikia da eta eraginak 7-10 egun irauten du. Gaur egun birusaren hiru mota daude txerrietan: H1N1, H1N2 eta H3N2.
Nola transmititzen da gizakietara?
Txerritik gizakira animaliekin kontaktu zuzena izaten transmititzen da, baina gizakien artean ohiko gripeen modura. Hau da, pertsona batek doministiku edo eztul egiten duenean, batik bat. Batzuetan, birusa duen zerbait ukitu eta gero eskuarekin ahoa edo sudurra ukituz ere gerta daiteke.
Nolanahi ere, birusa ez da transmititzen txerrien okela janez.
Zeintzuk dira sintomak?
A gripearen sintomak gripe normalenen antzekoak dira: Sukarra, eztula, ondoeza,... Batzuetan gose falta eta sabelekoa ere.
Nola atzematen da A gripea gizakietan?
Birusa atzemateko lagin bat hartu behar da arnas aparatuan gaixotasunaren lehen 4 edo 5 egunetan. Ondoren, Espainiako Mikrobiologia Zentroan aztertzen dute.
Ohiko gripearen aurkako txertoak babesa ematen du gripe berriaren aurrean?
Ohiko gripearen aurkako txertoak birusaren hiru motaren aurrean ematen du babesa: A (H3N2), A (H1N1) eta B birusen aurrean, hain zuzen ere. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) baieztatu du ohiko txertoak ez duela babesa ematen gripe berriaren aurrean, eta txerto berria kalean egoteko urte erdi beharko dutela.
Ba al dago gaixotasunari aurre egiteko sendagairik?
Gizakien gripe berria tratatzeko ohiko gripearen aurka erabiltzen diren sendagai berdinak erabiltzen dira, oseltamivir eta zanamivir antibiralak, kasu. Hori bai, medikuak aginduta baino ez.
Lasai egon gaitezke?
Espainiako Gobernuak lasaitasuna zabaldu nahi izan du, prebentzio neurri guztiak abian baitaude. Ez dagoela kezkatzeko arrazoirik nabarmendu nahi izan du.

ANOREXIA

Jatorri psikikoa duen gaixotasuna da, bere ezaugarria pisua galtzeko asmo irrazional eta ilogikoak bultzaturik janariari erabat uko egitea izanik. Beste era batera esanda, jateari ezetz esaten diote, ez gizentzearren.

Anorexia gizarte aberats eta teknologikoki aurreratuen luxu bezala kontsidera daiteke; jende horren artean irudi fisikoaren eta mehetasunaren kultuak neurriz kanpoko estimazioa eta garrantzia hartzen bait du. Janariak lortzea, bestalde, ez da inolako arazo gizarte horietan.

Anorexia gizarte aberats eta teknologikoki aurreratuen luxu bezala kontsidera daiteke; pertsona horiengan irudi fisikoaren eta mehetasunaren kultuak neurriz kanpoko estimazioa eta garrantzia hartzen bait du.
Anorexia psikikoa gaixotasun zaila eta konplexua da; bere sorkuntzan eta garapenean ez bait dute ia pisurik faktore organikoek; faktore psikologikoek eta mentalek baizik.

HOMEOPATIA

Homeopatia

Gaur egun gizentasunari gaixoa dela esaten zaio. Organismoan gantz-ehun gehiegi pilatzearen ondorioz, pisu normala baino %25 gehiago izateari deitzen zaio hala. pisua garaierari eta sexuari egokitua dago baina, ez dago modari egokiturik. Gizentasuna neurtzeko metodorik erabiliena Ketelet indizea edo gorputz masaren indizea da. Indize hori honako formularen bidez lortzen dugu: pisua (kilotan) zati garaiera (metrotan) bider bi. Neurketa horrek bereiztu egiten ditu gizarteak ezarri nahi duen pisua, batez ere emakumeengan, eta pisu osasuntsua.
Gizentasunak beste gaixotasun batzuetan eragiten du, gaixotasunak pairatzeko arriskua areagotzen du. Beste gaixotasun batzuk gizentasuna areagotzen dute.

Gizentasuna izateko arrazoiak hauek izan daitezke: gaixotasun endokrinoak, botikaren bat, ura pilatzen duen gaixotasunen bat, bihotz edo gibeleko edo giltzurrun gutxiegitasuna batik bat. Baina gizentasunaren arrazoirik nagusiena ez da ezagutzen, eta gehiegi edo gaizki jatearekin, ariketa fisikorik ez egitearekin eta antsietatea, estresa edo herstura maneiatzeko erarekin lotzen da. Beraz, homeopatiaren ikuspuntua egokia da gaixotasuna ulertzeko, baina ez da, inolaz ere, gizentasunaren aurkako panazea.

Heringen gurutzea
Berezitasunen galdeketa egiteko orduan, Heringen gurutzea erabiliko du homeopatak. Gurutze horrek lau ardatz nagusi ditu:

1. Mina non: Lehenik eta behin, agerbidearen edo sintomaren kokapena jakin behar du osagileak (adibidez, sabel goialdeko handitasuna edo urdaileko mina, bizkarrera mugitzen dena).

2. Nolakoa: Ondoren, agerbidearen sentipen berezia galdetuko du, hau da, nolakoak diren sintoma horiek

3. Eragileak: Modalitateak edo faktore eragileak galdetuko ditugu: batetik, psikikoak direnak ; bestetik, fisikoak direnak ;eta, hirugarrenik, faktore klimatikoak diren gehiago ala gutxiago jatea eragiten dutenak . Eta ea egunez edo gauez gertatzen den, zein ordutan izaten den jateko joerarik handiena, hori ere aintzat hartuko du.

4. Konkomitanteak: Azkenik, konkomitanteak galdetuko ditu, hau da, ea horrekin batera beste zerbait gertatzen zaion, adibidez, buruko minik duen edo beherakoa, zotina, sabeleko haizeak, loezina, sukarra, larruazaleko asaldurak dituen eta, era berean, tristezia, atsekabea edo ahulezia.
Bestalde, elikagai baten edo bestearen desioa edo bazterketa dagoen eta kalte edo mesede egiten dion ere galdetzen du medikuak. Izatez, elikagai batzuek honako ondorioak ekar ditzakete: sabel handitasuna, gehiegizko haizeak, beherakoa edo idorreria, sabeleko mina, azaleko hainbat gaixotasun, herstura, loezina edo logalea, giharreko mina edo artritisa, buruko mina, arnasa aparatuan gaixotasun batzuk eta abar. Egon badira odol analisi batzuek elikagai batzuen onartze eza edo intolerantzia aztertzen dutenak, eta baita ere elikagai batzuek gehiegi jateak edo gutxiegi jateak sor ditzakeen gaixotasun psikologikoak -depresioa, besteak beste- neurtzen dituztenak.
Horrekin guztiarekin datu base handia dago, informatikoa, gaur egun sintomak sailkatu eta berezitasunak aintzat hartzen dituelarik. Oro har, homeopatiak gaixoaren berezitasunak aztertuko ditu, gaixoaren herstura edo gehiegi edo oker jateko joera hori maneiatzen laguntzeko, eta, era berean, minak, haizeak eta bestelako sintomak sendatu edo arintzen laguntzeko. Laguntza horrek gaixoari baimenduko dio dieta onuragarria eta ariketa egiten norbere bere osasunaren jabe izan dadin.