EPILEPSIA

Epilepsia krisi epileptikoak edo konbultsioak nozitzeagatik nabarmentzen den gaixotasun kronikoa da.

Krisi epileptiko bat sufritzen duten pertsona guztiak ez dute zertan epilepsia diagnostikaturik eduki. Gutxienez bi krisialditik gora eduki dituztenak hartzen dira epileptikotzat.
Garunaren funtzionamendua normala denean, kinada elektrikoak neurona despolarizatzen du eta ioi positiboak zelulara sartzen dira. Honen ondorioz, neurotransmisore desberdinen jariapena ematen da sinapsi gunera. Hauek beste neuronen hartzaileak estimulatuko dituzte, nerbio kinada garraiatuz.

Krisi epileptiko bat garuneko jarduera elektriko ezohiko batek gorputzean aldaketa ez boluntarioak sortzen dituenean gertatzen da, hau da, garuneko zenbait neurona berez despolarizatzen dira, estimulu beharrik gabe: giharren mugimendu ez boluntarioa, gorputzaren funtzioen aldaketa, jarreran eta adi egoteko ahalmenean aldaketak... Krisi bat segundo batzuetatik hainbat minuturaino luza daiteke. 20 krisi epileptiko motatik gora daude.

Pertsona batek krisialdi epileptiko batean ager ditzakeen sintomak aldatu egiten dira alterazio elektrikoa eman den garunaren tokiaren arabera.

* Krisi toniko/kloniko bat (grand mal edo gaitz handia ere deitua) duen pertsona batek oihu egin dezake, zentzua galdu eta lurrera erori, zurrun jarri eta muskuluetan espasmoak eduki. Bertan garuneko gune guztiak afektatzen dira. Lehengo fasean muskuluak uzkurtzen dira espasmoak agertuz. Bigarren fase batean erlaxatu egiten dira eta epilepsia atakea agertzen da.

* Ausentzi krisi baten (petit mal edo gaitz txikia deiturikoa) manifestazio bakarra begi kliskatze azkar bat edo segundo batzuetan ikusmena galtzea da. Haurtzaroan nahiko ohikoa izaten da. Hemen ere garuneko gune guztiak daude afektatuta.

* Beste krisi mota bat krisi partzial konplexua delakoa da, non gaixoak zorabiatu itxura izan dezake eta ezingo luke ez galderei ez aginduei erantzun. Pertsona batzuek hain krisi ahulak izaten dituzte, ezen askotan besteek ez dute igarri ere egiten. Kasu honetan garunaren gune bat bakarrik dago afektatuta, arraroagoa da.

Status epilepticus epilepsiarekin erlazionatutako asaldura bat da. Bertan atake epilepiko jarraiak gertatzen dira, behin eta berriz errepikatzen direnak. Gaixoa hortik atera ezean, hil egingo da.
ERAGILEAK
Epilepsiak hainbat arrazoi izan ditzake; kasu batzuetan garuneko lesioengatik gertatzen da (traumatismoak, tumoreak...) baina beste kasu askotan ez dago inongo lesiorik, predisposizio genetiko bat soilik.

Gizentasuna gaixotasunik garrantzitsuenetako bat da, eta azken hamarraldi hauetan gehien hazi direnetako bat.

Hipertentsioa, kolesterola, bihotzeko eta giharretako gaixotasunak edo lo-aldaketak bezalako eragozpen fisikoak ekarri ohi ditu. Gainera, edertasuna argaltasunean datzan garai honetan (gehiegizkoa batzuetan), norberaren estimuak arazoak sor ditzake, eta horiek, nerbio-jatorrizko eragozpen handi bihur daitezke: depresioa, anorexia eta bulimia, adibidez.

Gizentasunaren jatorria genetikoa izan ohi da, baina sistema endokrinoko gaixotasun eta arazo emozionalen ondorioz ere gerta daiteke (pertsona askok bakardadea edo maitasun-eza orekatzearren jaten dute). Hala ere, garatutako gizarteetan nagusitu den bizimodu sedentarioaren ondorio da nagusiki, aurrez egindako janaria eta fast-food dela eta, gantz eta kolesterol ugariko dietekin batera.

Presaka edo zutik jateak, janari-kontsumoa areagotzen duen larritasuna sortarazten du. Faktore hauek guztiek zenbait herrialdetako biztanleriaren herenak eragozpen hori sufritzea eragin dute, Estatu Batuetan, adibidez.

BITAMINA GURETZAT BEHARREZKOA

Bitaminak organismo bizidunetan zenbait erreakzio metaboliko gerta daitezen behar beharrezkoak diren sustantzia organikoak dira. Oso kopuru txikiak behar izaten diren arren, giza gorputzak sintetizatu ezin dituenez, ezinbesteko mantenugaiak dira, hau da, behar beharrezkoa da elikagaien bidez sustantzia hauek jasotzea osasuntsu egoteko.

Gorputzean funtzio erregulatzailea betetzen dute bitaminek entzimen kofaktore lana eginez, koentzima gisa edotalde prostetiko gisa. Honela, bizidunen oinarrizko funtzioetan parte hartzen dute, metabolismoan, mineralen orekan, eta egitura eta ehunen kontserbazioan esaterako. Ez diote energiarik ematen organismoari eta egitura funtziorik ere eztute betetzen.

Bitaminen eskasiak abitaminosi izeneko gaixotasun larriak eragin ditzake. Bestalde, zenbait bitamina behar baino gehiago hartzeak ere ondorio txarrak dakartza, hiperbitaminosia eraginez.

1913an Casimir Funk poloniarrak bitaminak deskribatu zituen lehen aldiz.

Arrisku taldeak A gripearen kontrako txertoak jasotzen hasi dira

Gaurtik aurrera arrisku taldeetan dauden 11,5 milioi pertsonek jaso dezakete txerto hau.

Arrisku egoeran dauden taldeei gomendio berezia egin zaie txerto hau hartzeko.
Lehendabiziko egunean herritarrek egin dioten harreraren erakusle, Donostiako Amarako osasun zentroan gaur txanda guztiak hartuta zeudela goizeko hamarretatik arratsaldeko lauak arte, aipatu iturriek azaldu dutenez. Hurbildu diren gehienak adinekoak omen ziren.
Osakidetzaren arabera, profil ezberdinetako profesionalek jarriko dituzte txertoak. Hori horrela, arrisku talde guztiei txertoa jarriko dizkiete erizainek, eta umeei, ordea, pediatriako-erizainek.
463000 dosi
Rafael Bengoa Osasun sailburuaren hitzetan txertaketa kanpaina arrisku taldeei zuzenduta dago; guztira 463000 pertsona dira.
Bengoak arriskuan dauden taldeak lehenbailehen txertatzera animatu ditu, A gripearen aurka ekintzarik "seguruena" delako.
Gaur egun, Osasun sailak pandemiaren aurkako Kontingentzia Planaren 3. maila mantentzen du aktibatuta (erdi maila), batez beste 100.000 biztanleko 500-550 kasu zenbatu baitira. Beste neurri batzuen artean, Osakidetzak biztanleriaren % 40rentzako txertoak dauzka eta erreserba %60 txertatzeko heltzen da. Honen zergatia, beste arrazoien artean, hau da: 10 urtetik gorako pertsonek txertoaren dosi bakarra behar izango dutela egiaztatu da; aldiz, 10 urtetik beherakoek errefortzuko bigarren dosi bat behar izango dute.

HIESA

Globulu horiek dira gorputzean infekzioa dagoenean organismoko defentsak (inmunitate-sistema) martxan jartzen dituztenak. HTLV-III birusak globulu zuri asko dituzten fluidoak ukitu behar ditu eta birusa ahula denez, behin eta berriz ukitu beharko ditu inor kutsatuko badu. Globulu zuri gehienak semenean eta odolean daude; malkoetan eta txistuan ere badaude baina kontzentrazio txikian. Malko edo txistuaren bidez kutsatutako kasurik ez da egundo detektatu. Birusaren transmisioa sexu-harremanen bidez edo kutsatutako odolarekin kontaktuan jartzean (xiringak konpartituz, odola edo odol-eratorrien transfusioak eginez, amaren odola fetuarenarekin kontaktuan jarriz, etab.) gertatzen da. Birusa hartu eta zortzigarren astea bitartean organismoak antigorputzak sortarazten ditu; seropositibo batzuei, antigorputzak dituztenei, gaitza garatu egiten zaie.
HIESa duten gaixoen defentsa-sistema hondatu ahala, infekzio kronikoak izateko arriskua areagotu egiten da; pneumonia, toxoplasmosia eta Kaposiren sarkoma dira ezagunenak. Infekzio hauetaz gain, hiesdunak izaten dituen sintomak honakoak dira: hiruren bat hilabetez 38 ºC-tik gorako sukarra, argaltzea, linfadenopatia, beherakoa, anemia, nekea, etab.
Sexuaren edo odolaren bidez kutsatzen da batik bat. Beraz, birus honen aurka hartu beharreko bi neurriak preserbatiboak erabiltzea eta oinarrian odola duten produktuak kontrolatzea lirateke.
Hasieran homosexualak, drogazaleak eta hemofilikoak ziren arrisku-talde nagusiak; gaur egun, ordea, kutsatuen eremua askoz zabalagoa da; HIES gaitzak jotako pertsonekin sexu-harremanak izan dituzten heterosexualak, odol-transfusioetan kutsatuak eta HIESak jota dauden emakume haurdunen seme-alabak hain zuzen. Eta gaitzak jotako pertsonen kopurua handituz doa: 1990.eko hamarkadaren erdialdera 1.000.000 hiesdun baino gehiago zegoen munduan.
Infekzioa moteltzen duten sendagaiak aurkitu dira, baina HIESaren aurkako txertoa aurkitzea da XX. mendeko medikuntzaren erronketako bat.

LOAREN GAIXOTASUNA.AFRIKAN NOLA SALBATU?

Loaren gaixotasuna Afrika Saharako hegoalderi eraso dio. Osasunerako Mundu-Erakundeak 25.000 kasu iragarri ditu urteko eta 200 kutsadura-foku ere bai 36 herrialdetan.
Tripanosomoa da gaixotasunaren sortzailea.Tse-tse eulia da kaltetuetako pertsonaren odola zurgatu duena. Infekzio-egoerara heldu baino lehen, 15-30 egun irauten ditu.
Berez loaren gaixotasunak bi dira:kronikoa, eta bestea larria.
Erasotako pertsonak gripearen sintoma berdinak ageri ditu, horrekin batera mugimendu kontrolaezinak izaten ditu.Gaixotasunak maila larrietan bihotza hartzen du eta aste batzuetan heriotzarainoko bilakaera izaten du.

BIHOTZEKO GAIXOTASUNAK

Bihotzeko gaixotasun zehatzen agerpenean gehienetan egoera fisikoak eta zenbait ohiturak (mugimendu gutxi, tabakoa, alkohola, dieta desegokia...) zerikusi handia dute, aspektu psikologikoei eta izaera ezaugarriei lotuta doazelarik.

Gaixotasun hauek dira Espainiako Estatuan izandako heriotza gehienen arrazoia, sarritan miokardioko infartuak eragiten baitituzte, eta batzuetan garuneko infartuak eta isuriak ere gerta daitezke. Patologia horiek emakumezkoei baino lau aldiz gehiago eragiten diete gizonezkoei.

Estresak, tabakoak, gizentasunak, hipertentsioak, kolesterolak eta alkoholak (neurri handian edanda) bihotzekoa jasateko aukerak areagotzen ditu. Badaude zenbait faktore psikosozial, bihotzekoa izateko arriskua handitzen dutenak.

Bost milioi pertsonek hipertentsioa sufritzen dute Estatu espaniarran, erdiek bakarrik dakiten arren. Ez da gaixotasuna, baina bihotzeko, garuneko eta giltzurruneko gaixotasunak izateko aukera areagotzen du. Odol-presio normala baino altuagoa izatea da eta horrek bihotzak eta zirkulazio-sistemak ahalegin handiagoa egitea ekartzen du.

50 urtetik beherako gizonen artean izaten da batez ere, adin horretatik gora bi sexuetan duen eragina berdintzen baita. Bere agerpenean herentziak eta ohitura kaltegarriek eragiten dute (elikadura desegokia, gatz gehiegi hartzea, alkohola neurri handian edatea, tabakoa). Hala ere, espezialistek pertsona estresatu, zalantzati edo mehatxatutako pertsonetan maizago gertatzen dela adierazi dute.